Σε μια περίοδο κατά την οποία οι παραδοσιακές πολιτικές και κομματικές δομές φαίνονται να έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητες μετάβασης σε ένα νέο πολιτικό σχέδιο, αναδύεται η δυναμική μιας νέας «μεταπολιτικής» πραγματικότητας. Οι πολίτες, έχοντας βιώσει αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις που υπονόμευσαν τη κοινωνική συνοχή, αναγκάζονται να ζουν στο υπολειμματικό μοντέλο πρόνοιας και βλέπουν ότι η κοινωνική ασφάλεια και οικονομική σταθερότητα έχουν ανασταλεί επ' αόριστο. Η ματαιωμένη «μεσαία τάξη», πυλώνας κοινωνικής ισορροπίας, αποσύρεται από το προσκήνιο με ταχύ ρυθμό. Η ανεργία και η υποαπασχόληση τη μεταμόρφωσαν όπως και άλλα μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, σε νεόπτωχο, επαίτη, ωφελούμενο σε ένα ψευδεπίγραφο «κοινωνικό κράτος» επιδομάτων, ενταφιάζοντας ταυτόχρονα την περηφάνια και την ιδεολογική τους αυτονομία.
Το δίπολο, «αριστερά ή δεξιά» και τα «χωροταξικά» υποκατάστατα τους, έχουν πάψει να ανταποκρίνονται στις πολύπλευρες ανάγκες των πολιτών, δεν παρεμβαίνουν διαμορφωτικά στη σύνθετη πραγματικότητα που βασανίζει τη κοινωνία με την ακρίβεια, τους φόρους, τη φτώχεια και την ανισότητα. Το νέο ζητούμενο είναι η ανανέωση της δημοκρατίας, η καθιέρωση διαδικασιών που θα επιτρέπουν στον πολίτη να συνθέτει, να εισηγείται πολιτικές και να επανεξετάζει σε κάθε φάση τις αποφάσεις που τον αφορούν. Δεν πρόκειται για ανάγκη «αλλαγής φρουράς», αλλά αναζήτηση μιας «νέας κατάστασης πραγμάτων» που θα διαφέρει από την ισχύουσα «κατάσταση» της νεοφιλελεύθερης εκδοχής. Πρόκειται, για αναζήτηση μιας νέας ιδεολογικής πλατφόρμας που αναμένει ο πολίτης από το σχήμα εκείνο ή την ομάδα, που θα μπορέσει να τη διατυπώσει και να αναλάβει την υλοποίηση της.
Ενώ λοιπόν τα παραδοσιακά κόμματα εξακολουθούν να επενδύουν σε ξεπερασμένα ιδεολογικά στεγανά και μη βιώσιμες προτάσεις, η καταγγελτική ψήφος των πολιτών και η εκλογική πριμοδότηση των μικρών προσωποπαγών κομμάτων των άκρων δείχνει την εντεινόμενη πολιτική κρίση. Οι πολίτες στις τελευταίες εκλογές αλλά και στις συχνές έκτοτε δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να αναζητούν λύσεις σε νέα «εναλλακτικά» αφηγήματα τα οποία ενδύονται αντισυστημικό «μανδύα». Στον δημόσιο λόγο τους σπανίως εντοπίζεται ένα σταθερό ιδεολογικό υπόβαθρο και περιορίζονται στη καταγγελία του πολιτικού και ταξικού συστήματος, στο οποίο πολλοί εκ των εισηγητών τους ανήκουν. Καλούν τον πολίτη να υποστηρίξει την αντισυστημική τους ρητορική, με συνθήματα οργής, αγοραίας κριτικής και δημαγωγικό χαρακτήρα. Παρά ταύτα είναι έκδηλο ότι οι επιλογές του σώματος των ψηφοφόρων και η μεγάλη αποχή στις εκλογές υποκρύπτουν μια ριζοσπαστικοποίηση του μέσου ψηφοφόρου η οποία καταδεικνύει και την ανάγκη για αλλαγή ως πολιτικό αίτημα.
Ο ενεργός πολίτης και ψηφοφόρος λειτουργεί αντιδραστικά πλέον και από παθητικός εντολοδότης με «απευθείας ανάθεση» διακυβέρνησης τετραετούς διάρκειας, γίνεται παράγοντας αλλαγής είτε μέσω της αποχής του είτε μέσω της επιλογής των «άκρων». Ριζοσπαστικοποείται και επαναπροσδιορίζεται, από συμβιβασμένος παρατηρητής, σε μέτοχο της διακυβέρνησης του τόπου. Οι τεχνολογικές εξελίξεις άλλωστε ευνοούν τη μετάβαση αυτή. Η λειτουργία ψηφιακών πλατφορμών συμμετοχής, όπου ο πολίτης μπορεί να συμμετέχει, να πληροφορείται, να προτείνει ακόμη και να ψηφίζει με ασφάλεια σε πραγματικό χρόνο, είναι ήδη σε χρήση.
Οι ψηφιακές δυνατότητες είναι πλέον άπειρες και η ενεργή συμμετοχή σε αποφάσεις πολιτικής από το τοπικό στο εθνικό επίπεδο γεννούν ευκαιρίες πολιτικής εξυγίανσης και διεξόδου στη πολιτική συγκυρία. Οι νέες συνθήκες για μια «αγωνιστική» (agonistic) (Laclau & Mouffe, 1985:160)[1], αντί της ανταγωνιστικής δημοκρατίας οδηγούν τον πολίτη σε εφαρμογές «Ριζοσπαστικής Δημοκρατίας» και μετάβασης στη δημοκρατία της «κοινωνίας των πολιτών». Θα απαιτηθούν οργανωμένες και θεσμικά κατοχυρωμένες τοπικές συνελεύσεις σε δήμους, κοινότητες και περιφέρειες που θα αλλάζουν το τοπίο το κεντρικού κράτους αφού οι αποφάσεις θα λαμβάνονται σε επίπεδο κοινότητας.
Οι επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας της Εγγύτητας (proximity) και συνεταιρισμοί (παραγωγικοί και κοινωνικοί), γίνονται φορείς οικονομικής βιωσιμότητας και αλληλεγγύης. Κάθε μέλος της κοινότητας θα μπορεί να συμμετέχει στο σχεδιασμό αλλά και τη τήρηση «κανόνων» με δεσμευτικό χαρακτήρα, να συν-σχεδιάζει πολιτικές ανακατανομής πόρων στη περιφέρεια και εν γένει να συνεργάζεται σε έργα κοινοτικού ενδιαφέροντος κατοχυρώνοντας με πρακτικό τρόπο την κοινωνική νομιμοποίηση και συνοχή (Fraser, 2009:47)[2]. Η πολιτική μετάβαση συμμετοχής με κοινοτικά πρότυπα θα εγγυάται τη κοινωνική δικαιοσύνη, θα προωθεί την συνεχή αναδιαμόρφωση και αναδιανομή των πόρων - σύμφωνα με τις εκάστοτε συνθήκες – και θα ρυθμίζει την «αγορά» σύμφωνα με τα αιτήματα των κοινωνιών από τις οποίες εξαρτάται (Polanyi, 1944:144)[3].
Στη νέα εποχή «μεταπολιτικής», η κοινωνία καλείται να εγκαταλείψει τις παλιές βεβαιότητες και να οικοδομήσει μια νέα δημοκρατική κουλτούρα όπου η λογοδοσία και η κοινωνική δικαιοσύνη δεν είναι απλώς συνθήματα, αλλά θεσμοί και εμβληματικές πρακτικές της ίδιας της ύπαρξης ενός λαού που αποκτά ξανά φωνή, δυνατότητα παρέμβασης και ελπίδα για το κοινό μέλλον. Απαιτείται σταδιακή και όχι άμεση μετάβαση στο νέο πολιτικό μοντέλο, επένδυση στην εκπαίδευση σε όλες της τις βαθμίδες. Αναζητείται η κοινωνική δέσμευση από τους μετέχοντες για την απρόσκοπτη λειτουργία του νέου πολιτικού αφηγήματος που κομίζει η προαναφερόμενη ανάγκη και η ιδεολογική καθαρότητα και ακεραιότητα του πολιτικού φορέα που θα τη εφαρμόσει.
[1] Όπως ανέφεραν χαρακτηριστικά …ο πολιτικός «αγώνας» δεν είναι παθολογία αλλά ζωογόνος πηγή για τη δημοκρατία…, Laclau, E. & Mouffe, C. (1985), Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics, Verso.
[2] Fraser, N. (2009). Scales of Justice: Reimagining Political Space in a Globalizing World. Columbia University Press. Πρόκειται για την Dual Justice η οποία σύμφωνα με τη Nancy Fraser συνιστά τον αναγκαίο συνδυασμό δύο αλληλένδετων στοιχείων: της αναδιανομής (redistribution) οικονομικών πόρων και της αναγνώρισης (recognition)
[3] «…Οι αγορές δεν μπορούν να υπάρχουν χωρίς τη κοινωνία…», Polanyi, K. (1944). The Great Transformation: The Political and Economic Origins of Our Time. Beacon Press.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου